Hiểu về ngàm ống kính máy ảnh DSLR

Một vấn đề mà những tay máy nghiệp dư cần quan tâm để từng bước tiến tới Pro hơn là việc hiểu về ngàm ống kính máy ảnh. Mỗi hãng máy ảnh đều có những ngàm đặc trưng riêng cho máy và có những hãng thứ ba sản xuất các sản phẩm liên quan đến ngàm chuyển đổi ống kính phù hợp với chính hãng.

Việc hiểu về ngàm ống kính máy ảnh không những giúp ta hiểu về máy ảnh, ưu nhược điểm của ngàm cũng như giảm thiểu hỏng hóc do không biết mà "cố tình" lắp ống kính vào máy (mặc dù các ngàm khác nhau thì sẽ không lắp trực tiếp được vào với nhau nhưng về mặt vật lý mắt thường chúng ta tương đối khó phân biệt các ngàm, đôi khi chúng chỉ khác nhau một chút về độ rộng hoặc chốt lẫy).

Bài viết sau iZdesigner sẽ giới thiệu sơ qua về các loại ngàm ống kính máy ảnh DSLR với những thông tin cơ bản, trực quan, không đi sâu vào chi tiết thiết kế và "nội tạng" lắm vì đây là những "bí mật" mang tính độc quyền của hãng.

Canon
Máy ảnh Canon sử dụng chủ yếu hai dạng ngàm là EF và EF-S. Ngàm gắn có thể là bằng nhựa hoặc kim loại. Tất cả các ống kính dòng L của Canon đều là loại ngàm EF, không có ống kính L ngàm dạng EF-S.

Ngàm EF (Electro-Focus): là dạng ngàm ống kính lấy nét điện tử được Canon tiêu chuẩn hóa từ năm 1997 để phù hợp lắp với các máy ảnh SLR. Trên ngàm này có hình tròn màu đỏ.

Ngàm EF-S (Electro-Focus Short back focus): Năm 2003, Canon giới thiệu chiếc máy ảnh mới EOS 300D sử dụng loại ngàm mới có khoảng tiêu cự phía sau ngắn hơn (Shorter) so với ống kính EF, được đánh dấu bằng hình vuông trắng trên ngàm. Ngàm EF-S thiết kế để thấu kính gần hơn với cảm biến mà không chạm vào gương lật, qua đó cho phép thu ngắn tiêu cự, từ đó làm ra các ống kính góc rộng hơn với giá thành thấp hơn.

Ngàm máy ảnh Canon

Như vậy cách phân biệt ngàm, ống kính EF và EF-S dễ, trực quan nhất là xem trên ngàm, ống kính nếu có một chấm đỏ thì là ống kính EF, nếu có hình vuông nhỏ màu trắng thì là ống kính EF-S. Trên ngàm ở thân máy ảnh nếu có cả hai kí hiệu chấm tròn đỏ và hình vuông trắng thì đó là loại máy EF-S.

Ống kính EF thông dụng có thể lắp và tương thích trên thân máy ảnh số có ngàm EF-S nhưng một ống kính EF-S chỉ tương thích với máy có ngàm EF-S. Khi lắp ống kính vào máy thì ta phải chỉnh kí hiệu tương ứng chấm tròn đỏ hoặc hình vuông trắng thẳng hàng giữa ống kính và ngàm máy ảnh, sau đó xoay ngược chiều kim đồng hồ khoảng gần một nửa vòng, đến khi kêu "tạch" một cái là ống kính đã được lắp khớp vào máy.

Nikon
Ngay từ thời đầu tiên giới thiệu dòng máy Nikon F năm 1959, thiết kế dạng ngàm có tên F-mount đã được áp dụng trên tất cả các ống kính Nikon sử dụng cho máy ảnh dạng gương phản chiếu ống kính đơn (SLR - Single Lens Reflex) và gần đây (tháng 9/2011) mới ra mắt định dạng ngàm ống kính mới là 1-Mount và sẽ có thiết bị chuyển đổi để các máy định dạng cảm biến CX đời mới có thể sử dụng được ngàm F.

Ngàm máy ảnh Nikon

Nikon chia định dạng ống kính cho máy thành 3 nhóm lớn: nhóm máy crop thế hệ trước là DX (hệ số crop là 1,5x), máy fullframe là FX (tương đương máy phim 35mm) và nhóm máy crop định dạng mới là CX (hệ số crop là 2,7x), trong đó định dạng CX có cảm biến CMOS được trang bị hệ thống lấy nét theo pha, có tốc độ lấy nét tự động siêu nhanh. Như vậy, hai nhóm máy có định dạng DX và FX tương thích với ống kính ngàm F, còn nhóm máy sử dụng định dạng CX (hiện Nikon mới chỉ có hai model J1 và V1 sử dụng định dạng này) thì dùng ống kính ngàm 1-Mount, muốn dùng ngàm F phải có ngàm chuyển đổi (mount adapter).

F-mount: Loại ngàm này có 3 chấu, đường kính đuôi ống khá lớn. Hướng gắn ống kính vào thân máy tại vị trí 2 giờ trên đồng hồ và xoay ngược kim đồng hồ đến khi nghe tiếng click là ống kính được lắp chặt vào thân máy.

1 – Mount: là hệ thống ngàm ống kính mới được phát triển phù hợp cho định dạng ảnh mới (CX) của Nikon. Ngàm mới không chỉ tương thích với 4 ống kính mới: 1 NIKKOR VR 10-30mm f/3.5-5.6, 1 NIKKOR VR 30-110mm f/3.8-5.6, 1 NIKKOR 10mm f/2.8 và 1 NIKKOR VR 10-100mm f/4.5-5.6 PD-ZOOM, mà còn tương thích với ống kính Nikkor ngàm F thông qua ngàm chuyển FT1.

Sony
Ngàm A: Từ tháng 8 năm 2011 trở về trước Sony phát triển các dòng máy DSLR thế hệ Alpha với ngàm A-mount

Ngàm E: Tháng 8/2011 Sony giới thiệu dòng máy Nex (NEX-3, NEX-5, NEX-7…) sử dụng ngàm mới là E-mount. Ống kính ngàm E (E-mount) vốn là ống kính được phát triển mới để lắp trên các dòng máy không gương lật cảm biến lớn của hãng là NEX-3 và NEX-5. Hiện thời mới chỉ có 3 ống kính ngàm E được phát triển, gồm ống zoom tiêu chuẩn 18-55mm f/3.5-5.6, siêu zoom 18-200mm f/3.5-6.3 và ống pancake 16mm f/2.8.

Ngàm máy ảnh Sony

Trên ngàm ở body máy, nếu dòng NEX thì sẽ có kí hiệu "E-mount" và dấu chấm màu trắng, nếu dòng Alpha thì hầu hết có vòng tròn đỏ bao quanh và 1 chấm đỏ.

Các ống kính Sony đều có mã riêng tương ứng với kí hiệu dùng cho ngàm nào nên chỉ cần nhìn vào mã ống kính là biết ống kính dùng ngàm nào, bên cạnh đó dòng máy Alpha và NEX đều có tên trên máy nên ta cũng biết dòng máy đó sử dụng ngàm nào. VD: ống kính Sony có mã SAL50M28 thì chữ "A" trong đó là biểu thị cho ống lắp trên ngàm A-Mount của dòng Alpha, SEL16F28 thì tương ứng chữ "E" là chỉ ống dùng cho ngàm E-Mount của dòng NEX.

Pentax
Hệ thống ngàm ống kính của Pentax phức tạp hơn các hãng khác, do vậy người dùng cần chú ý phân biệt để tránh mua nhầm.

Ngàm M42: được làm ra bởi Carl Zeiss vào năm 1938 với đặc điểm đây là ngàm ống kính răng xoay cho máy ảnh SLR 35mm. Loại ngàm này được Pentax sử dụng trên thế hệ máy ảnh đầu tiên của mình.

Ngàm K: được giới thiệu lần đầu năm 1975, về cơ bản vẫn giữ nguyên distance flange (khoảng cách từ ngàm đến film) như ngàm M42, nhưng khác ở điểm thay hệ thống răng xoay bằng chấu 3 chân giúp tháo lắp dễ dàng hơn. Ngàm K được thiết kế to hơn ngàm M42 nhằm dễ dàng hơn cho việc thiết kế lens khẩu lớn.

Ngàm M: là ngàm ống kính thế hệ thứ hai, có kích thước nhỏ hơn so với ngàm K. Giống như ngàm K, nó chỉ cho phép lấy nét và điều chỉnh vòng khẩu độ bằng tay.

Ngàm KF: ra đời năm 1981, Pentax tích hợp motor, sensor, pin trên lens làm cho lens trở nên thô kệch, nặng nề. Tốc độ AF cũng rất chậm.

Ngàm KA: Ra đời năm 1983, do sự thất bại của ngàm KF nên hệ thống lấy nét của KA là MF hoàn toàn. Ngàm KA cải tiến từ ngàm K với 6 contacts được thêm vào giúp cho máy có thể nhận biết, khẩu độ lớn nhất, nhỏ nhất của lens.

Các lens có ngàm KA có kí hiệu A trên vòng khép khẩu (A : Auto Aperture).

Ngàm KAF: Ra đời năm 1987, ngàm KAF được trang bị thêm tính nãng lấy nét tự động. Cơ chế hoàn toàn khác so với KF, Pentax đã thêm motor lấy nét vào thân máy

Ngàm KAF và KAF2 của Pentax

Ngàm KAF2: sử dụng động cơ lấy nét siêu thanh trang bị trên lens để cải tiến tốc độ lấy nét và giảm thiểu độ ồn so với KAF